♪ Smile Always ♪
Would you like to react to this message? Create an account in a few clicks or log in to continue.



 
HomeLatest imagesSearchRegisterLog in

Share | 
 

 Chuyện hia hài trong cung Nguyễn

View previous topic View next topic Go down 
AuthorMessage
Mèo Âu
北公爵夫人
-鋒-

Mèo Âu

Posts : 1524
Join date : 2009-09-06

Chuyện hia hài trong cung Nguyễn _
PostSubject: Chuyện hia hài trong cung Nguyễn   Chuyện hia hài trong cung Nguyễn I_icon_minitime29.10.09 1:23



Chuyện hia hài trong cung Nguyễn


Có lần, khi đến thăm lăng Tự Đức, nhìn thấy đôi hài của hoàng hậu Lệ Thiên Anh (vợ vua Tự Đức) đang trưng bày trong tủ kính, một du khách thắc mắc: “Sao đôi hài nhỏ quá, phải chăng hoàng hậu đã bó chân?”. Câu hỏi của vị khách tham quan đã khiến tôi phải tra cứu trong các nguồn sử liệu của nhà Nguyễn để xem thử có tồn tại hay không tục bó chân trong cung đình Huế.

Các bộ sử của nhà Nguyễn mà tôi đọc được không có dòng nào viết về chuyện này. Tuy nhiên, câu hỏi vô tình của vị khách nọ đã cho tôi cơ hội tìm hiểu một khía cạnh rất thú vị trong đời sống cung đình Huế trước đây, xin tạm gọi là chuyện hia hài trong cung Nguyễn.

Hia hài, giày dép dành cho các bậc đế vương, hoàng hậu, công chúa, phi tần, quan lại… trong triều Nguyễn đều do Cẩm tượng ty làm ra và cung tiến. Cẩm tượng ty là một trong 95 quan xưởng, thường gọi là tượng cục, của triều Nguyễn chuyên may thêu y phục, mũ mão, giày dép cho vua quan và hoàng gia. Chất liệu dùng để may thêu các loại hia hài của vua, hậu và các quan lại cao cấp thường phải mua từ Trung Quốc hay do các hộ dệt lụa, thuộc da, kim hoàn cung cấp riêng cho triều đình. Nhiều làng nghề truyền thống trên cả nước chuyên sản xuất các loại vật liệu phục vụ cho nhu cầu theo yêu cầu của triều đình và được miễn sưu thuế, phu dịch.

Đôi hia thêu lưỡng long triều nhật của vua Khải Định,
hiện đang trưng bày tại Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế
Chuyện hia hài trong cung Nguyễn Doihai1

Đôi hài trang trí đồ án long phúc triều thọ bằng trân châu và đá quý
của vua Bảo Đại, hiện đang trưng bày tại Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế

Chuyện hia hài trong cung Nguyễn Doihai2


Trên hia hài, giày dép của vua, hậu, quan lại cao cấp của triều Nguyễn thường có đính vàng bạc, trân châu, đá quý… hoặc thêu kim tuyến, kim sa… để tăng thêm giá trị và uy nghi. Tùy theo chức phận của người dùng mà triều đình có những định ra những quy cách riêng biệt về kiểu dáng, hoa văn trang trí và các vật trân quý đính kèm. Ngoài ra, tùy vào công năng sử dụng và phù hợp với trang phục đi kèm để phân chia hia hài, giày dép theo các nhóm: hia hai dùng trong các dịp thiết triều; dùng khi nhà vua đi cày ruộng tịch điền; dùng trong các dịp tế Nam giao, trong các dịp lễ Vạn thọ, Thánh thọ hay hia hài nhật dụng.

Theo sách Khâm định Đại Nam hội điển sự lệ, khi thiết Đại triều, vua đi hài làm bằng tơ màu đen, thêu rồng mây, văn thủy ba và hoa bằng kim tuyến, bên trong có lót lớp tơ màu đỏ. Bít tất thì làm bằng tơ sợi trắng, nhuộm màu lam thẩm, phía dưới thì lót vải tây màu trắng, hợp với gấm hạng nhất, có thêu hình hoa sen vàng bằng các sợi kim tuyến. Mặt ngoài bít tất cũng thêu rồng mây và văn thủy ba, cùng kiểu với hồi văn trên hài. Trong khi đó, bít tất của vua trong các dịp Thường triều thì chỉ làm bằng sợi tơ nhuộm màu lam thẩm, thêu hoa sen vàng nhưng không có hình rồng mây và văn thủy ba. Hài cũng tương tự như thế. Hài của nhà vua dùng trong lễ tế Nam giao thì thật đặc biệt. Hài dệt bằng tơ màu đen, thêu rồng mây, lan đằng, ngọn lửa và hồi văn kim tuyến có đính hạt cườm. Trên hài còn gắn các hạt trân châu, san hô nhỏ và đính ba chiếc châu vàng, mỗi chiếc có khảm một hạt ngọc hỏa tề và hai viên kim cương. Khi đi cày ruộng tịch điền, lẽ thường, người ta phải đi chân đất xuống ruộng nhưng vì đó là vua nên ngài vẫn “ngự” một đôi ủng màu đen, có điểm xuyết những hoa văn bằng vàng, bên trong ủng lót tơ có thêu hoa đỏ. Thật là sang trọng hết chỗ nói.

Đôi guốc sơn sơn thếp vàng thêu hình chim phượng của một
cung nhân, hiện đang trưng bày tại Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế
Chuyện hia hài trong cung Nguyễn Doihai3

Đôi hài của hoàng hậu Nam Phương có hình chim phượng
đính bằng hạt mã não.

Chuyện hia hài trong cung Nguyễn Doiha4


Hia hài của hoàng hậu cũng thuộc vào loại hàng cao cấp, làm bằng tơ lông màu đỏ, thêu hai chim phượng màu lục, có gắn 18 mảnh vàng tốt. Bít tất thì làm bằng lĩnh bóng nam, màu tuyết trắng. Hài của hoàng thái hậu làm bằng tơ lông vàng, thêu chim phượng xen lẫn ngọc san hô và trân châu. Bít tất dệt bằng lĩnh màu trắng bóng, bên trong lót trừu nõn có hoa màu đỏ, khâu kíp bằng sợi bông, có đính hai dãi kim tuyến bằng vàng
Về khoản tất hài của các hoàng tử hoàng thân, tôn tước, năm Minh Mạng thứ 13 có quy định: hài dùng trong lễ triều phục của các vị này làm bằng tơ đai, bên trong lót lĩnh nam bóng có hoa màu đỏ. Bít tất thì dùng lĩnh nam bóng, màu lam thẩm, viền miệng bằng gấm đoạn hạng nhất, hoa đen. Vải lót ở miệng màu trắng, có thêu hoa. Tất hài của công chúa có cùng chất vải như của hoàng tử nhưng có thêu chim loan năm màu, gia thêm các miếng vàng, xen lẫn kim tuyến màu tuyết trắng. Mỗi năm, mỗi vị chỉ được cấp một đôi mà thôi.

Đối với quan lại, từ năm Minh Mạng thứ 13 đã có lệ định: hài của các quan từ nhất phẩm trở xuống đều có màu đen, hài đầu vuông (khác với hài của vua thường là đầu nhọn hay tròn). Riêng bít tất thì có sự phân biệt: quan từ hàm tam phẩm trở lên thì thân tất dùng lụa màu lam, miệng tất lót bằng lụa màu; từ hàm tứ phẩm trở xuống thì thân tất dùng lụa màu bạc, phần lót bên trong dùng vải chứ không phải là lụa.

Ngay cách thức trang trí trên các thứ hia hài, giày ủng cũng có sự phân định rạch ròi: đồ của vua thì thêu rồng năm móng; của hoàng hậu, công chúa thì thêu chim phượng và các loại hoa. Hia hài của hoàng tử chỉ được thêu hoa mà không được thêu rồng, trong khi hia hài của quan lại thì không được trang trí hoa văn.

Hiện tại, Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế và trong một số lăng tẩm các vua Nguyễn ở Huế còn lưu giữ được hơn 20 đôi hia hài của các bậc vua, hậu, ho àng tử, công chúa triều Nguyễn, nhiều nhất là hia hài của các vua Khải Định và Bảo Đại, của hoàng hậu Nam Phương và của Đức Từ Cung (mẹ vua Bảo Đại). Đó là những hiện vật gốc vừa có giá trị lịch sử, vừa là nguồn tài liệu thú vị giúp cho việc tìm hiểu đời sống cung đình triều Nguyễn, triều đại phong kiến cuối cùng ở nước ta.

Trần Đức Anh Sơn
Back to top Go down
http://dinhphong.forumn.org/
 

Chuyện hia hài trong cung Nguyễn

View previous topic View next topic Back to top 
Page 1 of 1

Permissions in this forum:You cannot reply to topics in this forum
♪ Smile Always ♪ :: 資料館★Tư liệu quán :: 資料★Tư Liệu-

Smile Always♪
http://meoau.ace.st
Copyright © 2009

Forum create on Forumotion | ©phpBB | Free forum support | Report an abuse | Forumotion.com